W niedzielę 14 maja rozpoczęła się faza grupowa Ligi Mistrzów Oceanii 2023. Rozgrywki te mają niespotykany format kwalifikacyjny, który sam z siebie zapewnia emocje, których trudno doświadczyć w innym miejscu świata. Dodatkowo w tym roku doszło w nich do ewenementu na skalę globalną. Pierwszy raz w historii w kwalifikacjach do piłkarskiej Ligi Mistrzów wystąpiła osoba transpłciowa. Jest nią Jaiyah Saelua, która urodziła się jako chłopiec – Johnny Saelua.
Pierwszy taki przypadek
Jaiyah Saelua jest zawodniczką męskiej drużyny Ilaoa and To’omata pochodzącej z Samoa Amerykańskiego. W 2022 roku klub ten pierwszy raz w historii zdobył mistrzostwo kraju. Jednocześnie było to również pierwsze seniorskie trofeum, które w swoim życiu wygrała Jaiyah Saelua. Zdobycie mistrzostwa ligi Samoa Amerykańskiego uprawniło Ilaoa and To’omata do wzięcia udziału w turnieju kwalifikacyjnym Ligi Mistrzów OFC 2023.
🌏 #OFCCL | Qualificatória | 3ª Rodada
► Lupe ole Soaga* 🇼🇸 7×1 🇨🇰 Tupapa Maraerenga
► Veitongo 🇹🇴 – 🇦🇸 Ilaoa and To'omata [cancelado**]*Classificado – Liga dos Campeões da OFC
**Cancelado devido às condições climáticas pic.twitter.com/dwSaiJ3PCn— SC Parâmetro (@scparametro) February 24, 2023
Brali w nim udział mistrzowie czterech najsłabszych krajowych lig Oceanii – Samoa, Samoa Amerykańskiego, Wysp Cooka ora Tonga. Jaiyah Saelua jako kapitan drużyny była trzonem Ilaoa and To’omata i zarządzała jej blokiem defensywnym jako środkowa obrończyni. Zawodniczka wystąpiła w obu spotkaniach. Najpierw w przegranym 0:13 meczu z Lupe o le Soaga, a następnie w potyczce z Tupapą Maraerengą zakończonej wynikiem 0:8.
Dziwić może fakt – czemu zespół z Samoa Amerykańskiego grał tylko dwa mecze, skoro w grupie były cztery drużyny. Nierozegrany mecz z tongijskim Veitongo miał być ostatnim spotkaniem tych kwalifikacji. Jednak musiał on zostać przełożony z powodów bezpieczeństwa – do wyspy, na której miało odbyć się spotkanie, zbliżał się cyklon. Po krótkim czasie namysłu federacja Oceanii stwierdziła, że nie ma sensu przekładać spotkania, skoro obie ekipy już o nic nie grają – lepiej je było po prostu odwołać.
W taki sposób kopciuszek został pozbawiony szansy gry z rywalem, z którym miał największe szanse na pozytywny rezultat. Niemniej dla piłkarki z Samoa Amerykańskiego ten turniej i tak był czymś przełomowym – została ona pierwszą transpłciową zawodniczką, która zagrała w kwalifikacjach do piłkarskiej Ligi Mistrzów.
Jaiyah Saelua – dzieciństwo i kariera
Historia piłkarki nie jest tak prosta i oczywista, jakby mogło się z pozoru wydawać. W kulturze polinezyjskiej obecne są trzy płci: męska, żeńska oraz fa’afafine. Do ostatniej z nich należą osoby, które urodziły się jako chłopcy, lecz są wychowywane jako dziewczynki. I to właśnie tak wyglądało dzieciństwo Jaiyah Saelui. Takie zjawisko jest czymś naturalnym w kulturze samoańskiej. Szacuje się, że od 1% do 5% tamtejszej populacji identyfikuje się jako fa’afafine.
Jaiyah Saelua od samego początku była wielkim talentem – oczywiście jak na standardy Samoa Amerykańskiego. W seniorskiej męskiej reprezentacji kraju zadebiutowała już jako piętnastolatka podczas przegranego 0:11 meczu z Fidżi podczas kwalifikacji do mistrzostw świata 2006. Jej pierwszym trenerem był Nicky Salapu. Wydaje się, że to anonimowa postać, nieprawdaż? Jednak w 2001 roku usłyszał o nim cały świat. Miało to miejsce za sprawą legendarnego meczu Australia – Samoa Amerykańskie, który zakończył się wynikiem 31:0. Nicky Salapu był bramkarzem przegranej drużyny.
Jaiyah Saelua grała w reprezentacji do 2011 roku, po czym nastąpiło osiem lat jej rozbratu z kadrą narodową. Był on spowodowany medyczną tranzycją płci, której podjęła się zawodniczka. W wywiadzie przeprowadzonym dla The Feed powiedziała ona, że po przejściu zabiegu poważnie zastanowi się nad grą dla kobiecej kadry Samoa Amerykańskiego. Jednak koniec końców w 2019 roku zawodniczka ponownie zagrała dla męskiej reprezentacji w ramach Igrzysk Pacyfiku.
Teraz Liga Mistrzów, wcześniej mistrzostwa świata
Udział w kwalifikacjach najlepszych klubowych rozgrywek w Oceanii nie jest jedynym osiągnięciem Jaiyah. Podczas tworzenia swojej legendy była ona również współautorem historycznego sukcesu reprezentacji Samoa Amerykańskiego.
Do 2011 roku kadra ta nie wygrała ani jednego oficjalnego spotkania międzypaństwowego. Jedynym jakimkolwiek zwycięstwem było pokonanie 3:0 Wallis i Futuny w 1983 roku podczas Igrzysk Pacyficznych. Jednak mecze w ramach tych rozgrywek nie są uznawane jako oficjalne przez FIFA.
W latach 2004–2010 zawodniczka (jeszcze jako Johnny) budowała swoją pozycję w reprezentacji Samoa Amerykańskiego. Dzięki temu podczas kwalifikacji do mistrzostw świata 2014 miała być jej podstawową środkową obrończynią (już jako Jaiyah). Mecz rozpoczynający eliminacje był przełomowy pod wieloma względami. Przede wszystkim pierwszy raz w oficjalnym meczu reprezentacyjnym zagrała osoba transpłciowa. Po spotkaniu Jaiyah Saelua otrzymała list od prezydenta FIFA – Seppa Blattera – z oficjalnymi gratulacjami.
Gratulacje były zasłużone nie tylko ze względu na debiut. Jaiyah Saelua poprowadziła reprezentację Samoa Amerykańskiego do legendarnego, pierwszego zwycięstwa w oficjalnym meczu międzypaństwowym! Jej kadra wygrała 2:1 z Tonga, a sama zawodniczka została bezprecedensową bohaterką spotkania! Nie dość, że zanotowała w nim asystę, to dodatkowo w ostatnich minutach gry wybiła z linii bramkowej piłkę podążającą do siatki, tym samym ratując zwycięstwo.
