Financial Fair Play – tuż za rogiem

W dużym uproszczeniu Financial Fair Play zakłada, że kluby nie będą mogły wydawać więcej, niż zarabiają. Co najciekawsze, kwoty te liczone będą bardzo arbitralnie. Specjalnie powołana komisja skupiać się będzie przede wszystkim na wydatkach na transfery i pensje oraz zarobki z dniu meczu. Bez znaczenia będzie to, że klub musi uporać się z remontem obecnego stadionu bądź budową nowego.

Rzekomo nie będzie można także sztucznie zawyżać dochodów. Jeżeli podpiszesz za wysoki kontrakt reklamowy albo pomylisz się o jedno zero przy kwocie odstępnego, UEFA to wszystko zbada. Pytanie tylko, na jakich zasadach to ma się odbywać. I gdzie tutaj prawa wolnego rynku? Wszystkie te pytania zasługują na oddzielny artykuł. W niniejszym chciałbym porównać zupełnie trzy różne systemy finansowania klubów i ich wysiłki, by sprostać wymogom finansowego fair play.

Dwa bieguny Wielkiej Brytanii

Akceptowalne poziomy odchylenia
Okres	Liczony sezon1	Liczony sezon2	Liczony sezon3	Odchylenie pokryte	Odchylenie niepokryte
2013/14	–	2011/12	2012/13	45	5
2014/15	2011/12	2012/13	2013/14	45	5
2015/16	2012/13	2013/14	2014/15	30	5
2016/17	2013/14	2014/15	2015/16	30	5
2017/18	2014/15	2015/16	2016/17	30	5
2018/19	2015/16	2016/17	2017/18	<30	5

Arsenal Londyn pod wodzą Arsene Wengera jest największym zwolennikiem Financial Fair Play. Nic w tym dziwnego, od lat drużyna z północnego Londynu notuje bowiem czysty zysk. UEFA chwali klub za świetne zarządzanie, jednak kibice już niekoniecznie. Arsenal od 2006 roku nie wygrał żadnego trofeum, a ten czysty zysk w największej mierze pochodzi ze sprzedaży największych gwiazd, co ostatnio w Arsenalu zdarza się notorycznie.

„Kanonierzy” w 2010 roku zanotowali zysk (w skrócie stosunek dochodów do wydatków) w wysokości aż 56 milionów funtów, a rok później, mimo że spadł on do „zaledwie” 15 milionów funtów, nadal jest to najlepszy wynik na Wyspach, zaraz po Manchesterze United.

Zyski i straty TOP 6
mln euro	Man City	Chelsea	Liverpool	Tottenham	Man Utd	Arsenal
2009/10	-121,3	-70,4	-19,9	-6,5	-15.0	56.0
2010/11	-197,5	-67.0	b.d.	0,4	29,7	14,8
Łącznie	-318,8	-137,4	-19,9	-6,1	14,7	70,8

Jak więc widzimy, zarówno Chelsea, jak i Manchester City mogą pomarzyć o takich wynikach finansowych. Ale to te kluby w ostatnich latach zapełniają gablotkę z pucharami, czego o Arsenalu niestety powiedzieć nie można.

Wszyscy są tak zapatrzeni w ten świetny model zarządzania, że nikt nie zauważa, iż klub z północnego Londynu jest prawdziwym kolosem na glinianych nogach. Mimo że całkowity dochód w sezonie 2010/2011 wyniósł aż 227 milionów funtów, co jest piątym wynikiem w Europie, to od 2009 roku jest to wzrost o zaledwie 1%!

Dużą część tych dochodów stanowiła sprzedaż nieruchomości, między innymi luksusowych apartamentów na Highbury Square, które przez światowy kryzys finansowy i tak nie okazały się tak dochodowe, jak zamierzano. Co więcej, Arsenal traci całkiem sporo przez brak sukcesów. Nie mówię tutaj o tak oczywistych kwotach jak na przykład za wygranie Ligi Mistrzów (Chelsea zgarnęła z tego tytułu 9 milionów funtów), ale mam na myśli przede wszystkim dochody z transmisji telewizyjnych lub reklam. Arsenal wcale nie jest tak rozpoznawalną marką, jakby się powszechnie wydawało. Do tego nie zatrudnia gwiazd światowego formatu, dlatego nie może korzystać z zysków z praw do ich wizerunku, jak to jest na porządku dziennym w City czy Realu Madryt.

Dodatkowo, by zabezpieczyć budowę nowego stadionu, włodarze „Kanonierów” podpisali długoterminowe umowy sponsorskie za potwornie niskie pieniądze. Firma Emirates za logo na koszulkach do 2014 roku będzie płacić zaledwie 5,5 miliona funtów rocznie, co przy kwocie 20 milionów w United, City czy również nieodnoszącym sukcesów Liverpoolu jest sumą po prostu śmieszną.

Deloitte wyliczyło także, że gdyby Arsenal nie zakwalifikował się do Ligi Mistrzów, straciłby z tego tytułu aż 45 milionów funtów. Jeśli dodamy do tego powyższe problemy, „Kanonierzy” mieliby spory kłopot, by sprostać wymaganiom Financial Fair Play, którego są przecież największymi zwolennikami.

Deloitte Football Money League (2010/11)
mln euro	Miejsce	Match day	TV	Reklamy	Razem
Real Madryt	1	112	166	156	433
Barcelona	2	100	166	141	407
Man Utd	3	109	119	103	331
Bayern	4	65	65	161	290
Arsenal	5	93	87	46	227
Chelsea	6	68	101	57	226
Man City	12	27	69	58	153

Ostatnim i być może największym problemem w Arsenalu są zarobki piłkarzy. „Kanonierzy” mają bardzo szeroką kadrę dlatego, że często sięgają po młodzież. W pierwszej jedenastce biegają Carl Jenkinson i Alex Oxlade-Chamberlain, którzy zarabiają po zaledwie 20 tysięcy funtów tygodniowo. Prawdziwy problem zaczyna się, gdy sięgniemy do rezerw. Kontrakt Andrieja Arszawina opiewa na ponad 4 miliony funtów rocznie, a jego tygodniówka wynosi 80 tysięcy funtów. Ktoś pamięta jeszcze Sebastiana Squilacciego? 60 tysięcy funtów tygodniowo! Chamakh? 50 tysięcy funtów! Denilson, Djoruou, Diaby? Podobnie! Czy ktoś zastanawiał się, ile kosztuje jeden mecz w sezonie wiecznie kontuzjowanego Francuza? Arsenal, pozbywając się zbędnego balastu, mógłby zaoszczędzić ponad 20 milionów funtów. A za to można już kupić naprawdę świetnego zawodnika.

Konkluzja? Na chwilę obecną Arsenal najbardziej skorzystałby z Financial Fair Play, ale – po pierwsze – taka sytuacje nie będzie trwać wiecznie, a – po drugie – inne kluby będą miały swoje sposoby dostosowania się do wymogów UEFA. „Kanonierzy” powinni więc zaryzykować: sprowadzić jednego, dwóch medialnych piłkarzy dużego kalibru (Falcao?) i dzięki temu postarać się w końcu o jakieś trofeum. Być może w ten sposób odpalą prawdziwe perpetuum mobile.

Niebieski Manchester

Wśród kibiców futbolu „Citizens” nie są drużyną zbyt popularną. Wśród ekonomistów pewnie też nie. Wszyscy bowiem zarzucają obecnym mistrzom Anglii zawyżanie cen na rynku, a także po prostu nieuczciwą konkurencję. Jeszcze do niedawna wydawać by się mogło, że cały projekt szejka Mansoura pójdzie do kosza. Mimo zainwestowania blisko miliarda funtów drużyna nie wygrała niczego na krajowym podwórku, a z Ligi Mistrzów odpadła we wręcz żenujących okolicznościach.
Wszystko zmieniło się w ostatnich sekundach poprzedniego sezonu, gdy City, przegrywając u siebie z QPR 0:1, w doliczonym czasie strzeliło trzy bramki i zasłużenie sięgnęło po tytuł. W obecnych rozgrywkach „Citizens” wreszcie wyglądają na drużynę poukładaną i ustabilizowaną. Niemniej jednak finanse dalej się nie zgadzają, dlatego szejkowie i spółka będą musieli się sporo natrudzić przed nowym sezonem.

Mimo że City ma nad czym pracować, ma też dużo szczęścia. Rekordowa strata z sezonu 2010/2011 – 197 milionów funtów – nie będzie brana pod uwagę w pierwszym sezonie obowiązywania Financial Fair Play. Cięcie kosztów wyjaśnia także ograniczone ruchy na rynku transferowym. Przed rozpoczęciem obecnej kampanii drużynę zasilili „zaledwie” Jack Rodwell, Javi Garcia, Scott Sinclair i mało znany szerszej publiczności Matija Nastasić. Jak ogromna jest jednak skala problemu z pensjami, zilustruje poniższa tabela:

MC – stosunek zarobków do obrotu (mln euro)
Lata	2006	2007	2008	2009	2010	2011
Obrót	61,8	56,9	82,3	87,0	125,1	153,2
Zarobki	34,3	36,4	54,2	82,6	133,3	174,0
Stosunek	56%	64%	66%	95%	107%	114%

Mimo że między rokiem 2008 a 2011 pensje wzrosły aż trzykrotnie, to w tym samym czasie również potrojono wpływy z reklam, a to wszystko dzięki zręcznym zabiegom szejka i podpisaniu lukratywnych kontraktów z Etihad Airways, Umbro, Aabar, Abou Dhabi Tourism Authority i Etisalat. Patrzę na powyższe nazwy i wprawdzie wiem, że żyjemy w zglobalizowanym świecie, ale za niedługo w niebieskiej części Manchesteru popularniejszy od angielskiego może być język arabski.

Manchester City rokrocznie notuje również znaczny wzrost przychodów, jednak i tak nie jest on proporcjonalny do wydatków. Wszystko ma się zmienić dzięki trzem czynnikom: praw z transmisji, grze w Lidze Mistrzów i popularyzowaniu marki.

Dystrybucja środków z TV
mln euro	Miejsce w 2010/2011	Kwota	Miejsce w 2011/2012	Kwota
Man Utd	1	60,4	2	60,3
Chelsea	2	57,7	6	54,4
Man City	3	55,5	1	60,6
Arsenal	4	56,2	3	56,2
Tottenham	5	53,1	4	57,3
Liverpool	6	55,2	8	54,3

Na początku zajmijmy się wpływami z telewizji. Już z samego tytułu, że City poprzedni sezon zakończyło na pierwszej lokacie, dostanie o 5 milionów więcej z praw do transmisji. Do tego można dodać kolejne pieniądze za miejsce w lidze i wyższe dochody z tzw. match day, na co oprócz praw do transmisji składać się będą bilety (droższe, bo czemu nie?) oraz wpływy z reklam.

„Citizens” zarobią także więcej na grze w Lidze Mistrzów, zakładając, że nie powtórzy się czarny scenariusz z poprzedniego sezonu. Mając jednak na uwadze, że podopieczni Roberto Manciniego walczyli jak równy z równym z Realem na Santiago Bernabeu, będą mieli do wyciągnięcia z europejskich pucharów około 20 milionów funtów więcej.

Ostatnim punktem planu naprawczego City jest zwiększenie atrakcyjności niebieskiej marki. Zaglądając w znajdujący się w artykule diagram, można odnieść wrażenie, że wpływy z reklam są zbyt niskie jak na klub o takich ambicjach jak „Citizens”.

Co jednak stoi na przeszkodzie, żeby renegocjować te kontrakty? Myślę, że mało kto się może oprzeć sile perswazji szejka Mansoura i nawet zasada FAIR VALUE nie będzie tu miała zastosowania. Należy także podjąć działania ku zwiększeniu wpływów ze wspomnianego przeze mnie wcześniej match day. Obecnie plasują się one na poziomie zaledwie 1 miliona funtów za mecz. Dla porównania Manchester United i Arsenal zgarniają po prawie 4 miliony.

Nie wszystko wygląda jednak tak pięknie, jak się wydaje. Poprzednie lata obfitej działalności na rynku transferowym w końcu będą musiały odbić się czkawką włodarzom City. Mimo iż przykład Chelsea pokazuje, że da się obniżyć koszt utrzymania zawodników (z 83 milionów w 2005 do 38 milionów w 2010), to po pierwsze jest to proces długotrwały, a po drugie wielu piłkarzy w City ma długoterminowe umowy, które niechętnie będą renegocjowane. Zapytajcie takiego Yayę Toure, który obecnie inkasuje 200 tysięcy funtów tygodniowo, czy gdy dostanie ofertę nowego kontraktu, to zgodzi się na obniżenie zarobków? Wątpliwe.

Kolejnym problemem jest stadion. Etihad Stadium, czy jak kto woli City of Manchester Stadium, może pomieścić 47800 widzów, co na standardy Premier League jest stanowczo za mało. Co gorsza, rozbudowa obiektu będzie bardzo utrudnione z uwagi na przedziwny projekt stadionu.

Reasumując, ten sezon dla City będzie przełomowy. Na pewno wydatki zostaną obniżone drastycznie, a w zimowym oknie transferowym można spodziewać się prawdziwej wyprzedaży. Wszystko to odbędzie się przy bezustannym wzroście dochodów. Ale czy to wszystko będzie na poziomie Financial Fair Play? Pewnie nie, ale Platini i spółka na niejedno odchylenie od normy przymykali już oczy.

Królewskie wydatki

Ostatni przykład jest jakby z innej beczki, ponieważ trudno porównać charakterystykę angielskiej Premier League do hiszpańskiej La Liga. Real Madryt jest jednak czymś więcej niż tylko piłkarskim klubem. Jest on na świecie prawdziwą instytucją i od lat jest kojarzony z przymiotnikami „największy”, „najlepszy” czy „najdroższy”. Czy to dobre określenia w sytuacji, gdy tuż za rogiem czyha Financial Fair Play? Oczywiście!

Wzrost obrotu za ostatnie 5 lat
mln euro	2007	2008	2009	2010	2011
Real Madryt	351	366	407	442	479,5
Barcelona	290	309	366	398	450,7
Man Utd	315	325	327	350	367,0
Arsenal	264	264	263	274	251,1
Man City	b.d.	104	101	153	169,6

Już powyższa tabela wskazuje, jak ogromny dochód generuje marka z Madrytu. Wynikiem zbliżonym do 433 milionów funtów może pochwalić się jedynie Barcelona, a przy wyniku Manchesteru United jest to po prostu przepaść.

Dochody muszą być wielkie, bo i takie są wydatki. Dużo do powiedzenia w tym temacie ma Fiorentino Perez, który za każdej swojej kadencji wyznaje zasadę, że skoro Real jest najlepszym klubem na świecie, to muszą w nim grać najlepsi obecnie piłkarze. Dlatego też wydanie 96 milionów euro na Cristiano Ronaldo czy 65 milionów na Kakę było według Pereza konieczne.

Niektórzy w tym momencie pewnie łapią się za głowy. Jak jakikolwiek człowiek może być wart prawie 100 milionów? A jednak, dodatkowo jest to naprawdę przemyślany biznes. Kwota transferowa wydana na Portugalczyka zwróciła się już po roku z samej sprzedaży trykotów. A o klasie Ronaldo i sukcesach, które on gwarantuje, nie trzeba przekonywać chyba nikogo.

Sporym problemem Realu w przyszłości będzie rozlokowanie dochodów z praw telewizyjnych w Primera Division. Obecnie łącznie z Barceloną „Królewscy” otrzymują po 140 milionów euro, trzykrotnie więcej niż trzeci klub w tabeli. W przeszłości dochodziło do tak kuriozalnej sytuacji, że trzecia w tabeli na koniec sezonu Valencia dostawała mniej z transmisji telewizyjnych niż West Ham, który spadał do Championship.

Wszystko to ma się zmienić w 2015 roku, gdy w życie wejdzie nowy system i Real oraz Barcelona otrzymają łącznie już tylko 35% dochodów z TV. Kolejnym problemem, co wydaje się twierdzeniem dość kuriozalnym, jest marka samej ligi. Mimo że grają w niej obecnie najlepsi piłkarze na świecie, La Liga jest po prostu słaba, zarówno w sensie sportowym, jak i medialnym. Takie kluby jak Granada czy Levante raczej nie gwarantują tłumów na stadionach, co na przykład w Premier League czy Bundeslidze jest nie do pomyślenia. Ponadto łączny dochód wszystkich klubów z Premiership za prawa do transmisji to 1,3 miliarda euro. Dla porównania cała La Liga na tym polu jest warta zaledwie 0,6 miliarda.

Real Madryt musi się także cofnąć myślami do przeszłości, gdy na początku tego milenium był w bardzo słabej kondycji finansowej. Wtedy  „Królewscy” musieli wygrywać wszystko, co się dało, i tak też czynili. Tak teraz najwyższa pora, ażeby sięgnęli po triumf w Lidze Mistrzów. Od momentu przejścia Jose Mourinho Real przynajmniej dochodzi do półfinałów. Przed erą Portugalczyka najczęściej kończył te rozgrywki w 1/8 finału, przegrywając z Olympique Lyon. Dwie rundy różnicy to kolejne kilkanaście milionów euro.

Zresztą Mourinho jest człowiekiem pełnym kontrastów i dla pozycji Realu może to mieć swoiste konsekwencje. Mimo że Portugalczyk gwarantuje walkę o najwyższe cele, za jego czasów w Realu panuje dość niezdrowa rywalizacja, szczególnie przeciwko Barcelonie, co odbija się na światowym wizerunku klubu, który uważany jest za drużynę grającą fair i z wielkim szacunkiem dla przeciwnika. Ponadto Mourinho niekoniecznie może być chętny na nowe transfery Pereza, które są atrakcyjne z marketingowego punktu widzenia. Przed tym sezonem zdecydował się jedynie na zakup Luki Modricia, który mimo że piłkarzem jest fantastycznym, to na jego trykotach wiele się raczej nie zarobi.

Na koniec pozostaje ogromny kredyt zaciągnięty przez Pereza, opiewający na kwotę 167 milionów euro. Został on wzięty w 2009 roku na zakup wspomnianych Ronaldo i Kaki, a spłacony ma być do 2015 roku. Czy będzie? To bardzo wątpliwe, jednak ze względu na markę, jaką jest Real Madryt, podejrzewa się, że jeżeli chodzi o spłatę kredytu, to żaden bank nie będzie zbyt agresywny w stosunku do „Królewskich”. Odbije się to jednak w kryteriach FFP.

Jeżeli Manchester City będzie chciał być angielskim Realem Madryt, to czeka ten klub naprawdę długa i wyboista droga. „Citizens” nawet w połowie nie dysponują taką pozycją na rynku jak „Królewscy”. Generują dwukrotnie mniejszy dochód, brak im znaczących sukcesów na arenie międzynarodowej, a także większej liczby kibiców na trybunach. Jednakże wszystkie sukcesy rodzą się w bólach. Tak było wcześniej z Chelsea, tak na początku istnienia Premier League było z Manchesterem United. Dzisiaj o klasie tych drużyn nie trzeba nikogo przekonywać, a ich pompowana hektolitrami gotówki przeszłość idzie w zapomnienie.

Z drugiej strony temu pojedynkowi przygląda się ekonomicznie atrakcyjny Arsenal Londyn, ale czy ktoś naprawdę myśli, że na piłce nożnej da się zarobić?

Artykuł powstał z wykorzystaniem statystyk Deloitte, a także w oparciu o fenomenalny blog The Swiss Ramble, na który serdecznie zapraszam.

Arsenal Manchester City Real Madryt