Afrykańskie nudy

Dla fanów w całej Europie czas rozgrywania Pucharu Narodów Afryki jest okazją bliższego zapoznania się, w aspekcie piłkarskim i nie tylko, z zupełnie innym światem. Na trybunach nieustannie trwa piłkarskie święto, a na boisku, w większości anonimowi czarnoskórzy zawodnicy, starają się pokazać z jak najlepszej strony. Ja sam, podobnie jak wielu innych kibiców, z utęsknieniem czekam na każdy taki turniej, spodziewając się wielu emocji, efektownych bramek i wysypu młodych talentów, które wkrótce zaleją europejski rynek transferowy. Tegoroczny czempionat w ogromnym stopniu mnie jednak zawiódł. Wiele bezbramkowych remisów, mecze momentami nudne jak flaki z olejem i niemalże absolutny brak emocji i dramaturgii – to niestety przymioty cechujące tegoroczny PNA. Powstaje w takim razie pytanie: dlaczego? Ano właśnie. Powodów jest kilka, a w tym tekście postaram się przedstawić te, moim zdaniem, najistotniejsze.

Bez wątpienia do grona aspektów w największym stopniu rzutujących na taki, a nie inny stan rzeczy była konieczność zmiany systemu rozgrywania kolejnych edycji Pucharu Narodów Afryki. Dotychczas turnieje te odbywały się bowiem co dwa lata w latach parzystych. Ktoś na górze uznał jednak, że czas to zmienić, a ostatnie dwa lata miały być przejściowymi. Zawodnicy zmuszeni byli w ciągu 24 miesięcy rozegrać dwa takie turnieje, poprzedzone oczywiście eliminacjami, w międzyczasie walcząc o awans do brazylijskiego mundialu. Nic więc dziwnego, że wywarło to ogromny wpływ na poziom obu czempionatów, czego najlepszym dowodem jest zwycięstwo Zambii w pierwszym turnieju i srebro Burkina Faso w drugim, dla których były to największe osiągnięcia w całej historii. Ucierpiała również obsada obu turniejów. Zarówno w Republice Południowej Afryki, jak i Gabonie i Gwinei Równikowej zabrakło czterokrotnego triumfatora PNA – Kamerunu –  a także Egiptu, który po ten puchar sięgał aż sześciokrotnie. Sytuację tę rok temu wykorzystali Zambijczycy, którzy, pomimo końcowego zwycięstwa, nie byli jednak wystarczający dobrzy, aby choć w pojedynczych przypadkach zasłużyć sobie na wyjazd do mocnego europejskiego klubu.

Kolejną z przyczyn takiej sytuacji jest paradoksalnie… wysoki poziom rozgrywek. Spodziewam się, że większość czytelników w tym momencie uznała mnie za wariata, a pozostała część zastanawia się właśnie, czy aby na pewno trafiła tu, gdzie chciała, spieszę więc z tłumaczeniami. Za co kochamy afrykański futbol? Oczywiście za emocjonujące spotkania, piękne bramki i specyficzny klimat. Jest jednak jeszcze jeden aspekt, który od zawsze dodawał rozgrywkom dodatkowego smaczku. Od zawsze mecze te cechowały się sporą, jak na profesjonalny futbol, dozą przypadku i, często wykraczającym poza granice przeciętności, marginesem błędów zawodników. Wpadki w obronie, niekonsekwencje w ataku i kuriozalne zagrania można było mnożyć niemalże w nieskończoność i to właśnie one sprawiały, że każdy mecz PNA oglądało się z nosem wklejonym w ekran telewizora. Jakiś czas temu nastąpił jednak w Afryce przełom, kierunkujący tamtejszy futbol zdecydowanie w stronę europejskiego. Coraz większą wagę przykłada się do taktyki, w skutek czego ograniczana jest rola swobody – jednej z głównych przyczyn dawnego blasku spotkań na Czarnym Lądzie. Na boisku nie ma już miejsca na fantazję, polot i, często nieodpowiedzialne, aczkolwiek cieszące oko, zabawy z piłką. Stopniowo zostają one wypierane przez żelazną taktykę, czego prekursorami są, coraz częściej prowadzący afrykańskie reprezentacje, europejscy trenerzy. Aż połowa selekcjonerów wszystkich finalistów tegorocznego PNA pochodzi właśnie ze Starego Kontynentu, a wśród tych krajów prym wiodą Francuzi, którzy reprezentowani byli w liczbie aż pięciu.

Za taki, a nie inny stan rzeczy nie ma jednak sensu winić wyłącznie trenerów narodowych reprezentacji. Przeglądając bowiem kadry drużyn na tegoroczny turniej, w rubryce „klub” częściej niż kiedykolwiek wcześniej odnaleźć można było nazwy drużyn europejskich. Drużyn z lig, w których taktyka właściwie musi stać na pierwszym miejscu, a odpowiednia dyscyplina jest na co dzień wpajana podopiecznym. Trudno więc się spodziewać, że przyzwyczajeni do takiego systemu gry zawodnicy nagle zamienią się w jeźdźców bez głowy i postawią wszystko na polot i szaleństwo.

Można pokusić się także o stwierdzenie, że na gorszy niż zwykle klimat mistrzostw rzutował fakt, że niespełna trzy lata temu na terenie Republiki Południowej Afryki rozgrywany był turniej o dużo wyższej randze, mistrzostwa świata, którym kraj zawdzięcza między innymi ogromne stadiony, dochodzące nawet do 95 tysięcy miejsc. W czasie Pucharu Narodów Afryki gospodarzom wyszło to jednak bokiem, ponieważ w trakcie większości spotkań trybuny świeciły pustkami, co raczej nie zachęcało do oglądania takiego widowiska. Faktem jest, że afrykańscy kibice to społeczność wyjątkowo głośna i barwna, jednak na takich wielkich obiektach, rozbici w rozproszone grupki, stracili oni wiele ze swej wartości. Można by stwierdzić wręcz, że jednym z pozytywnych aspektów turnieju stały się, wyklęte przez kibiców z całego świata w roku 2010, wuwuzele, które tym razem dodawały rozgrywkom iście afrykańskiego klimatu.

Futbol afrykański jest już o krok od europejskiego. Poziom gry stopniowo się wyrównuje, a przedstawiciele Czarnego Lądu podczas światowych czempionatów notują coraz to lepsze wyniki, co powinno być przecież powodem do radości. Tak jednak nie jest, gdyż właśnie ten fakt, bardziej niż cokolwiek innego, odbiera tę radość, którą przez długie lata czerpaliśmy, oglądając zmagania zawodników na afrykańskich boiskach.