Temat stworzenia Superligi regularnie pojawia się w ostatnich kilku latach. Najbogatsze europejskie kluby usilnie dążą do tego, by stworzyć zamknięte i elitarne rozgrywki. I prędzej czy później to się stanie. Dla nas i dla wielu biedniejszych krajów jawi się to jako najgorsze z możliwych rozwiązanie, bo na zawsze zostaniemy odstawieni na boczny tor. Z drugiej strony warto zastanowić się, czy rywalizacja dwóch piłkarskich światów ma jakikolwiek sens.
Wielkim obrońcą mniejszych i średnich klubów na arenie międzynarodowej jest prężnie działający w ECA (Europejskie Stowarzyszenie Klubów) Dariusz Mioduski. Biznesmen walczy o to, by pomiędzy obiema zainteresowanymi stronami doszło do kompromisu. Równiejszy podział zysków, docenienie roli słabszych itd. Ale skoro nawet on wypowiada się, że odłączenie się najbogatszych byłoby w dalszej perspektywie korzystnym rozwiązaniem, to coś w tym musi być.
Współwłaściciel Legii przekonuje się na własnej skórze, jak wiele dzieli jego klub od Borussii Dortmund czy Sportingu. Kiedy w spotkaniu z Niemcami Legia przez 90 minut właściwie ani na moment nie zaistniała, można było zastanawiać się, czy takie mecze mają jakikolwiek sens albo czy kiedykolwiek mistrz Polski będzie w stanie konkurować z czołową europejską drużyną. Ostatnie pięć lat pokazuje, że nie ma na to szans.
Czasem się zastanawiam, czy nie byłoby lepiej, gdyby oni się faktycznie odłączyli. Dopóki próbuje się pogodzić te dwa światy, jest tylko problem. Dariusz Mioduski w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej”
Liga dwóch prędkości
Kilka tygodni temu broniliśmy reformy Platiniego w kontekście tego, że obniżyła ona poziom elitarnych rozgrywek. To teza nieprawdziwa, wykreowana przez najmożniejszych w futbolu. Liczba drużyn z krajów poniżej 13. miejsca w rankingu UEFA w XXI wieku zawsze była na podobnym poziomie 4–5 drużyn w fazie grupowej. Na przestrzeni lat nie zmieniała się ich średnia zdobytych punktów (około 15–20% możliwych do zdobycia oczek), ale i to, że do 1/8 finału LM wchodziły od przypadku do przypadku. W żadnym z krajów piłkarsko ubogich nie udało się stworzyć drużyny na tyle silnej, by mogła regularnie walczyć z największymi. W ostatnich pięciu latach powiększyła się jednak dysproporcja pomiędzy bogatymi a biednymi, czego dowodem są wyniki ich bezpośrednich spotkań. W obecnym sezonie można przywołać niechlubne 6:0 w meczu Borussii z Legią, w poprzednim 8:0 Realu Madryt z Malmo czy Bayernu 5:0 z Dinamem Zagrzeb.
„Ale 10 lat temu też przegrywali” – powiedzą – i rzeczywiście to prawda. Jednak rozmiary tych zwycięstw nie były tak hokejowe, a i zdarzały się sytuacje, w których mistrz Białorusi odbierał punkty Bayernowi. W obecnej sytuacji to niemożliwe. Zmieniające się rozmiary porażek to detal, ale tylko pozornie. Pokazuje to, w jakim kierunku zmierza europejski futbol. Za pięć lat normalne staną się wyniki 10:0, a za dekadę – 15:0. Jaki jest sens rozgrywania takich spotkań? Czy mniejsi uczą się czegokolwiek w takich meczach, dotykając piłkę przez pięć minut? A dla większych to 90-minutowa jednostka treningowa 1000 km od domu. Absurd.
To, że w Lidze Mistrzów były „ogórki”, to normalność, margines, podobnie jak degeneraci w najporządniejszym społeczeństwie. Wszyscy nauczyli się z nimi żyć, ogrywać ich i nazajutrz zapominać o bezwartościowym pojedynku. Dużo większym problemem jest izolacja czterech najbogatszych lig. Obecnie nawet drużyny z krajów z miejsc 5.–10. w rankingu UEFA nie są w stanie podjąć rywalizacji z najbogatszymi. Walczą, próbują, ale to walka z wiatrakami. W sezonie 2003/2004 w finale LM zagrały drużyny z miejsca 5. i 6. kraju w krajowym rankingu (AS Monaco i FC Porto). Kilka lat później zdarzały się awanse PSV Eindohven czy Olympique Lyon do półfinału elitarnych rozgrywek. W ostatnich pięciu latach na poziom 1/2 finału dotarły jedynie kluby z najbogatszej czwórki (Niemcy, Włochy, Hiszpania, Anglia). Pal licho półfinały, elita (zaliczamy też tam Francję) zmonopolizowała również ćwierćfinały. Dojście do tej fazy graniczy z cudem. W ostatnich pięciu latach udało się to jedynie czterem drużynom (dwukrotnie Benfica, FC Porto, Galatasaray, APOEL). O wyrównanej walce tego kwartetu z gigantami nie mogło być mowy. W pamięci mamy mecz mistrzów Portugalii z Bayernem, w którym to Bawarczycy zmietli rywala 6:1. Na koniec jedna statystyka – w sezonie 2015/2016 11 z 16 drużyn w 1/8 finału było z pięciu najbogatszych lig świata. Nie dziwne więc, że możni nie widzą sensu rywalizować nawet z klubami z miejsc 6.–12. w rankingu UEFA. Ich też regularnie biją.
Finansowy Rów Mariański
Głównym powodem takiej dysproporcji są pieniądze i na to zwraca uwagę Dariusz Mioduski. W 2015 roku przychody Legii wyniosły około 130 mln złotych, a cztery lata wcześniej – 67 mln złotych. To gigantyczny wzrost o 94%, którego mogą pozazdrościć w całej Europie. W tym samym czasie notujące słabszy okres Schalke zwiększyło swoje przychody z 202 mln do 218 mln euro, czyli o 7%. To i tak przychód o 5 mln złotych większy niż Legii. Podobnie wypadają porównania klubów pokroju Ajaksu, PSV czy nawet FC Porto z europejskimi potentatami. Kluby średnie i mniejsze rozwijają się prężnie, ale i tak dysproporcja między nimi a najbogatszymi robi się coraz większa. Jeśli spadkowicze z Premier League dostają kilka razy więcej z tytułu sprzedaży praw telewizyjnych od mistrza: Holandii, Belgii czy Portugalii, to trudno oczekiwać, że będą w stanie nawiązać równorzędną walkę z najlepszymi klubami właśnie z: Anglii, Hiszpanii czy Niemiec. Efekty tego rozwarstwienia widoczne są gołym okiem w Lidze Mistrzów. Działacze Ajaksu głośno mówią o tym, że w pewnym momencie odpuścili walkę z najmożniejszymi, a skupili się na zarabianiu na nich pieniędzy. W innym wypadku wpadliby w poważne długi. Rozsądne, ale symptomatyczne. Najlepsze kluby w krajach uznawanych za piłkarsko rozwinięte są bezradne. Z kolei prezesi najmożniejszych drużyn z Hiszpanii, Włoch czy Niemiec z zazdrością patrzą się w stronę Anglików, widząc, jak można zarabiać na futbolu. Dlatego tak bardzo dążą do zastąpienia Ligi Mistrzów Superligą, bo z niej można wycisnąć ogromne pieniądze.
Co w zamian?
Jest rok 2021, w futbolu nie dochodzi do żadnej rewolucji i w sferze finansowej utrzymuje się status quo. Najmożniejsi nie godzą się na kolejną reformę elitarnych rozgrywek i decydują się utworzyć własne. UEFA po 20 latach szantażu godzi się na to rozwiązanie i dochodzi do długo oczekiwanego rozłamu.
Jak miałyby wyglądać europejskie rozgrywki? Puśćmy wodzę fantazji, która w przyszłości pewnie stanie się rzeczywistością.
Superliga – 18 drużyn (po cztery kluby z Anglii, Włoch, Hiszpanii i Niemiec) + dwie drużyny z Francji, okazyjne zapraszanie mistrza Portugalii w zamian za najsłabszą drużynę z Superligi.
Takie rozgrywki miałyby status globalnej ligi zamkniętej na wzór NBA. Najlepsi spełniliby swoje marzenie o graniu tylko między sobą. Wpływy z praw telewizyjnych i sponsoringu wysforowałoby tę osiemnastkę na niebotyczny dla innych poziom. Reszta drużyn musiałaby się odnaleźć w nowej rzeczywistości. Byłoby to pole do popisu dla UEFA, która powinna zreformować i uatrakcyjnić rozgrywki LE.
Wydaje mi się, że wielu fanów futbolu woli oglądać produkt z korzeniami europejskimi niż rozgrywki w postaci zamkniętej Ligi Mistrzów. Przez jakiś czas byłoby nam trudniej, ale może pojawia się szansa, by stworzyć coś własnego, polepszoną wersję Ligi Europy. Taki produkt musiałby jednak być sprzedawany osobno, nie jak teraz jako dodatek przy Lidze Mistrzów. Możliwe, że trzeba będzie iść w tym kierunku. Dariusz Mioduski o planach dla mniejszych klubów („Rzeczpospolita”)
Atrakcyjność „nowej” LE polegałaby na autentyczności drużyn w niej grających. Olympiakos, Anderlecht czy Ajax nigdy nie staną się globalnymi markami, marketingowymi produktami, na których zarabia się miliony euro. Posiadają za to własną tożsamość. Wydaje się więc, że uatrakcyjniona LE, w której największa siłą byliby mistrzowie i wicemistrzowie krajów z miejsc 7.–25. w rankingu UEFA, miałaby sens. Z naszej perspektywy byłoby to rozwiązanie idealne. Na mecze Legii Warszawa z FC Basel czy Celtkiem zapełniałyby się trybuny, wartość medialna takiego produktu byłaby spora (większa od obecnej LE, mniejsza od LM), ale podstawową różnicą byłoby to, że tutaj mistrz Polski, Szwecji, Czech czy Szwajcarii miałby realne szanse na osiągnięcie jakiegoś sukcesu. Obecnie szklanym sufitem dla drużyn z tych krajów jest faza grupowa LM/ 1/8 finału LE. W perspektywie najbliższych 10–15 lat takie stanie w miejscu jest demotywujące. W końcu grać z możnymi trzeba, ale ograć ich się nie da. Po co to wszystko?
Jedni oszukują się, że są w stanie walczyć z najbogatszymi, a drudzy głośno krzyczą o tym, iż chcieliby w końcu grać tylko ze sobą, więc chyba najlepszym rozwiązaniem będzie ukrócenie męczarni dla obu stron.
