Przegrał jako piłkarz, wygrał jako człowiek

Los od początku nie oszczędzał Justina. Zaraz po narodzinach jego rodzice się rozwiedli, co sprawiło, że wraz z bratem trafił do „Bernard`s home”  – założonego przez dr. Thomasa Johna Barnardo domu dziecka, który był jednocześnie fundacją, pomagającą dzieciom młodych rodziców, niebędących w stanie poradzić sobie z ich wychowaniem (coś na wzór polskiego „okna nadziei”).

Gdy Justin miał sześć lat, wraz z bratem Johnem został zaadoptowany przez Alfa i Betty Jackson, którzy mieszkali Shropham niedaleko Attlebrough. Justin od dziecka wykazywał smykałkę do sportu  – świetnie grał w piłkę, był również znakomitym bokserem. W końcu jednak musiał podjąć decyzję, której dyscyplinie się poświęcić.

Jako że w pobliżu znajdował się klub Norwich City, wybór mógł być tylko jeden – mający nigeryjskie korzenie Fashanu postawił na futbol. W ekipie „The Canaries” zadebiutował w 1978 r., ale nie od razu przebił się do pierwszego składu. Ba, dwa razy był nawet wypożyczany do australijskiego Adelaide City, ale z obu zsyłek na Antypody wracał silniejszy, dzięki czemu wkrótce stał się gwiazdą drużyny z Carrow Road.

Cała Anglia zachwyciła się nim, kiedy w sezonie 1980/1981 strzelił cudownego gola FC Liverpool, którego BBC uznała bramką roku. To po meczu z „The Reds” Justinem zainteresował się sam Brian Clough, ekscentryczny menedżer Nottingham Forest; od razu zapragnął mieć go w swoim zespole. Cena nie grała żadnej roli, ostatecznie Fashanu trafił na City Ground za milion funtów, stając się tym samym pierwszym czarnoskórym piłkarzem na Wyspach, za którego zapłacono sześciocyfrową sumę.

Osoba Clougha miała być dla Fashanu zbawieniem, a ostatecznie okazała się przekleństwem. Justin co prawda z miejsca stał się znaczącą postacią Forest, ale wkrótce pojawiły się plotki, że piłkarz jest homoseksualistą, zaś za dowód podawano to, że często widywany jest w gejowskich klubach. Clough wpadł w furię. Nie zamierzał jednak porozmawiać z piłkarzem w cztery oczy, tylko załatwił sprawę przy całym zespole.

Pewnego dnia przed treningiem wszedł do szatni i głośno spytał:  – Po co się chodzi do piekarni? Po bułki oczywiście. A po co do rzeźnika? Rzecz jasna po mięso. A teraz niech ktoś mi powie  – i tu wzrok miał skierować na Justina  – po co odwiedza się gejowskie kluby?

Koledzy z zespołu od razu wyczuli, co się święci, a sam piłkarz był już spalony. Nottingham pozbyło się go w mgnieniu oka, wypożyczając do Southampton, ale na St.Mary`s Stadium Fashanu został z miejsca znienawidzony.

Po opuszczeniu „The Saints” i rozwiązaniu kontraktu z „The Reds” trafił do Notts County, gdzie spędził aż trzy lata, ale wszędzie był wyszydzany i wykpiwany, choć na dobrą sprawę, poza anonimowymi oskarżeniami, nie było dowodów, że Justin faktycznie jest homoseksualistą.

Ludzie jednak wiedzieli swoje i kropka. Zawodnik, mający dość nagonki na swoją osobą, spędził jeszcze pół roku w Brighton& Hove Albion, a potem na dwa lata wyemigrował do USA, najpierw grając dla Los Angeles Heat, a potem Edmonton Brickmen.

W Stanach Zjednoczonych miał święty spokój, ale był głodny gry na wysokim poziomie i chęci udowodnienia wszystkim, że powinien być ceniony za to, jakim jest graczem, a nie jakiej jest orientacji seksualnej.

W 1989 r. wrócił do Anglii, próbując ratować karierę. Grał w Manchester City i West Ham United, ale jego bilans to w sumie cztery mecze w obu klubach. Gdy już wiedział, że nic nie wygra jako piłkarz, zdał sobie sprawę, że wiele może wygrać jako człowiek, ujawniając swoją orientację seksualną i przy okazji pomagając innym kolegom po fachu, którzy boją się pokazać ludziom swoją prawdziwą twarz.

Coming- out

Tabloid „The Sun” zapłacił Justinowi 80 tys. funtów za to, że na jego łamach oficjalnie przyznał się, że jest homoseksualistą. 22 października z okładki bulwarówki patrzyła na czytelników twarz Fashanu, a nad nią wielki napis: Gwiazda warta milion funtów wzyznaje: „Jestem gejem”.

W długim wywiadzie piłkarz przyznaje, że jego pierwszym partnerem był pewien przypadkiem spotkany w jednym z gejowskim barów żonaty konserwatysta, zaś ich pierwsze spotkanie zakończyło się… w łóżku u Justina. Zaraz po coming-oucie byłego asa Norwich, w wywiadzie dla „The Voice” jego brat, John, z którym przecież Justina łączyły mocne więzi ze względu na ciężkie dzieciństwo, zakomunikował:  – Mój brat przestał dla mnie istnieć!

To był dla Justina wielki cios; wiedział on jednak, że na jednym wywiadzie skończyć nie może. Czuł, że jest potrzebny innym homoseksualistom, którzy nie mają tyle odwagi co on, żeby się ujawnić. Dlatego wkrótce udzielił kolejnego wywiadu, tym razem magazynowi „Gay Times” w którym stwierdził:  – Wśród piłkarzy jest mnóstwo homoseksualistów. Ale dziś taki zawodnik to ikona popkultury, bożyszcze kibiców. Gdyby przyznał się, że jest innej orientacji, straciłby olbrzymie pieniądze, szacunek fanów, przegrałby swoją karierę. Dlatego homoseksualiści wolą siedzieć w cieniu i z niego nie wychodzić, boją się stracić wszystko, co mają. Taka jest oto brutalna prawda.

Po coming-oucie Justin stał się idolem środowisk homoseksualnych. W opublikowanej w 1997 r. liście 500 największych herosów wśród gejów i lesbijek zajął 99. miejsce. Starał się jeszcze utrzymywać w futbolowym światku, ale nie mając szacunku u kolegów z zespołu, kibiców i menedżerów, kluby zmieniał jak rękawiczki, w każdym zaliczając incydentalne występy.

Od momentu ujawnienia swoich preferencji seksualnych zagrał kolejno w Leyton Orient, Toronto Blizzard, Hamilton Steelers, Torquay United, Airdrieonians, Trelleborg, Heart of Midlothian, Atlanta Ruckus i Miramar Rangers. I nie ważne dla niego było, że jako piłkarz wegetuje, a w każdym kolejnym zespole, w którym się pojawi, będzie symbolem zła wcielonego. Robił to wszystko już tylko dla przyjemności. Nad życie kochał futbol, a jednocześnie miał świadomość, że był szczery wobec siebie i nie wstydził się oficjalnie przyznać światu: tak, jestem inny. Nie wszyscy jednak potrafili to docenić i zaakceptować.

25 marca 1998 r. pewien 17-latek oskarżył Justina o to, że ten, będąc pod wpływem alkoholu, próbował go zgwałcić. Policja od razu wszczęła śledztwo, święcie przekonana o winie piłkarza. Z powodu braku dowodów sprawę jednak szybko umorzono, ale to wydarzenie okazało się ostatecznie kroplą, która przelała czarę goryczy.

Fashanu już dawno zawiesił buty na kołku, ale nienawiść kibiców spowodowana jego orientacją nie osłabła ani na chwilę. 2 maja tego samego roku piłkarz powiesił się w garażu, pod mostem w Londynie, w liście pożegnalnym pisząc: Choć zostałem uniewinniony, ludzie i tak już będą zawsze uważać mnie za winnego. Nie chcę już dłużej przynosić wstydu mojej rodzinie i przyjaciołom. Wierzę, że Jezus, którego kocham, powita mnie w niebie i właśnie tam wreszcie odnajdę spokój.

Dopiero po samobójczej śmierci Fashanu do FIFA dotarło, że homoseksualizm to znacznie poważniejszy problem w futbolu niż chuligaństwo, korupcja i rasizm razem wzięte, bo żadna z tych rzeczy nie uderza tak mocno i bezpośrednio w piłkarza jak odmienna orientacja.

W marcu 2009 r. powołano do życia fundację im. Justina Fashanu, która miała walczyć z homofobią w futbolu, a także rozegrano pokazowy mecz pomiędzy drużyną gwiazd, nazwaną właśnie imieniem byłego zawodnika Norwich i Nottingham, a zespołem, który wyselekcjonowała FA. Najlepiej o tragicznym losie Justina powiedział Colin Slater, dziennikarz BBC Radio Nottingham, któremu Fashanu szczerze opowiedział historię swojego życia:  – I co z tego, że Justin był gejem? Nie umniejsza to przecież w żaden sposób niesamowitej skali talentu, który posiadał.

Problem w tym, że Fashanu ujawniając się, chciał pomóc innym homoseksualistom by w świecie futbolu nie wstydzili tego kim są. Patrząc jednak na to jak Justin skończył, mało który piłkarz odmiennej orientacj seksualnej miał później ochotę na coming-out. Bo to, że mógł podzielić los Fashanu było więcej niż prawdopodobne.