O Wyspach Owczych słów kilka

O landsliðið („drużyna narodowa”, wyspiarze nie mają szczególnego przydomka) znowu zrobiło się głośno w kontekście wygranego spotkania eliminacji do Mistrzostw Europy przeciwko Grekom.

https://youtu.be/bxzk0lca1ps

Pokonanie rywala, który regularnie gra na wielkich turniejach, i to dwukrotnie w ciągu roku, nie mogło przejść bez echa. W końcu Wyspy Owcze to kraj, gdzie zawodowych piłkarzy można policzyć na palcach obu rąk. Teraz pora na historyczny sukces – wyspiarska reprezentacja w najnowszym zestawieniu rankingu FIFA po raz pierwszy w swojej historii zajmie miejsce w pierwszej setce. Jak wygląda historia i teraźniejszość farerskiego futbolu?

O wyspach

Wyspy Owcze to należący do Danii archipelag leżący mniej więcej w połowie drogi między Wyspami Brytyjskimi i Islandią. Liczą 1400 km² powierzchni i mają 50 000 mieszkańców. Panuje na nich typowo wyspiarski klimat północnej Europy – nieco cieplej niż na Islandii, odrobinę chłodniej niż w Szkocji. I ciągle leje – bezdeszczowy dzień te prawdziwe święto. Wyspy utrzymują się głównie z połowu ryb, popularny jest też – a jakże – wypas owiec. Mniej więcej jedna piąta budżetu to pomoc duńskiego rządu. HDI (wskaźnik rozwoju społecznego – miara jakości życia w danym kraju) jest właściwie najwyższy na świecie – poziom opieki społecznej, średnia długość życia, ilość przestrzeni życiowej – to wszystko sprawia, że Farerowie należą do najszczęśliwszych ludzi świata.

Stolicą Wysp Owczych jest Thorshavn – jedyne prawdziwe miasto z urbanistycznego punktu widzenia. Archipelag należy do Danii, jednak większość obszarów działania na terenie Wysp należy do ich mieszkańców (rząd w Kopenhadze odpowiedzialny jest za obronę terytorium, organy ścigania, sądy i sprawy zagraniczne). Coraz głośniejszy jest jednak ruch niepodległościowy – mimo że językami urzędowymi są duński i farerski, tym drugim na co dzień posługuje się większość mieszkańców.

Na koniec wprowadzenia garść informacji kulturalnych. Najbardziej znanym pisarzem z Wysp Owczych był Wiliam Heinesen, jedyny oficjalny kandydat do literackiej nagrody Nobla z archipelagu. Pisarz oficjalnie zrzekł się kandydatury, ponieważ pisał po duńsku – poprosił akademię o przyznanie jej komuś piszącemu po farersku, tak się jednak nie stało. Jeśli chodzi o muzykę, najbardziej znanym zespołem z Wysp Owczych jest Týr – światowej sławy zespół grający folk metal. Sportami narodowymi są wioślarstwo i piłka nożna, do której przejdę w tym momencie.

O piłce – historia

Pierwszym klubem piłkarskim założonym na wyspach był TB Tvøroyri, obecny drugoligowiec. Był rok 1892, tak więc futbol dotarł tu znacznie wcześniej niż do Polski. Reprezentacja istnieje już od lat trzydziestych ubiegłego wieku, oficjalnym członkiem FIFA stała się jednak dopiero w 1988 roku. Swój pierwszy oficjalny mecz rozegrała 24 sierpnia 1988 roku. W islandzkim Akranes Farerzy ulegli gospodarzom 0:1. Rok później nadeszła pierwsza wygrana – wyspiarze pokonali Kanadę (1:0). Takim samym wynikiem zakończyła się sensacyjna batalia przeciwko Austrii 12 września 1990 – były to pierwsze, historyczne punkty w eliminacjach do oficjalnego turnieju (Euro 92). Najwyższe zwycięstwo kadry w historii to 3:0 przeciwko San Marino (1995 rok) i 4:1 przeciwko Gibraltarowi (2014).

Większa część zawodników z pierwszych oficjalnych lat reprezentacji Wysp Owczych to amatorzy. Rybacy, nauczyciele, artyści, listonosze. Kilku zawodników zrobiło jednak, jak na warunki archipelagu, niemałe kariery.

Jens Martin Knudsen, bohater meczu przeciwko Austrii, przez 22 lata był bramkarzem kilku klubów z Wysp Owczych. Z wymienionych przeze mnie zawodników zrobił najmniejszą karierę, był jednak dość znany na świecie z jednego powodu. Przez cały okres gry w klubach i kadrze grał bowiem… w charakterystycznej czapce z pomponem. Nie była to bynajmniej jego fanaberia – w wieku 14 lat doznał bowiem urazu głowy, była to więc jakaś ochrona. Knudsen przez 18 lat strzegł bramki landsliðið, rozegrał w niej 65 spotkań, ostatnim był mecz z Polską (0:4).

65 spotkań przez 18 lat to nie jest imponująca liczba. Powodem takiego stanu rzeczy był inny piłkołap. Jákup Mikkelsen był jednak bardziej znanym z dwójki bramkarzy z Wysp Owczych. Sześć lat bronienia w lidze duńskiej, w klubie Herfølge BK (w 2000 roku byli mistrzami Danii, Mikkelsen był ich pierwszym golkiperem), do tego dwa lata w norweskim Molde i rok w szkockim Patrick Thistle. W latach 1995–2013 rozegrał 73 mecze dla kadry. Karierę zakończył w zeszłym roku, w wieku 43 lat, będąc do samego końca pierwszym bramkarzem klubu ÍF Fuglafjørður z rodzimej ekstraklasy.

Ciekawym zawodnikiem był Uni Arge. To prawdziwy człowiek renesansu. Piłkarz nożny i ręczny (reprezentant kraju w obu dyscyplinach), dziennikarz, pisarz i piosenkarz. Nie był zawodowym piłkarzem, jednak 124 bramki zdobyte przez 17 lat gry w lidze Wysp Owczych (rok przerwy na islandzkie IA Akranes) budzi szacunek. W kadrze rozegrał 37 spotkań, zdobył w nich aż osiem bramek. Aż, bo to trzeci wynik w historii, nie zapominajmy, że był amatorem. Tworzył bez mała najlepszy duet napastników w historii swojej reprezentacji.

Drugim członkiem tandemu był Todi Jónsson – najlepszy zawodnik w historii Wysp Owczych. W latach 1994–2005 zdobył 72 bramki w lidze duńskiej, do dziś pozostając najlepszym zagranicznym strzelcem w jej historii. Przez osiem lat gry w FC Kopenhaga zdobył 54 gole w 167 meczach, wiele lat będąc najlepszym strzelcem w jej historii. W kadrze rozegrał 45 spotkań, zdobył w niej dziewięć bramek, co jest jej drugim wynikiem. Jónsson jest jedynym zdobywcą hattricka dla reprezentacji Wysp Owczych w oficjalnym meczu międzypaństwowym (3:1 przeciwko San Marino, 1995 rok).

Najlepszym strzelcem w historii kadry jest Rógvi Jacobsen. Prawie dwumetrowy napastnik nie zrobił wielkiej kariery klubowej (grał w KR Reykjavik i drugiej lidze duńskiej), zdobył jednak dziesięć bramek w 53 meczach dla reprezentacji. Jego pierwsze trafienie przypadło na przegrany 1:2 mecz z Polską w lutym 2002 roku. Zdobył dwie bramki w meczach przeciwko Włochom, strzelił też między innymi Szwajcarom.

O piłce – teraźniejszość

Futbol to sport narodowy archipelagu. Co piąty mieszaniec wysp jest w jakiś sposób związany z piłką nożną (ponad 8 tysięcy zawodników, więcej niż tysiąc działaczy, sędziów itd.). System ligowy składa się z czterech poziomów, co jak na warunki jest liczbą imponującą. Jak wspomniałem na początku, trafiliśmy na złoty okres reprezentacji. Pierwsza setka rankingu FIFA to wielki sukces dla tak małej populacji. Macedonia, Gruzja, Azerbejdżan czy Kazachstan mają mimo wszystko większy potencjał piłkarski, a zostają wyraźnie w tyle. Dwie imponujące wygrane z Grecją każą z szacunkiem spoglądać na tych chłopaków. Kto obecnie stanowi o sile kadry?

Opoką defensywy jest rekordzista pod względem występów w kadrze – Fróði Benjaminsen. Osiemdziesiąt cztery występy (sześć bramek), 21 lat gry w klubach farerskich (rok przerwy na islandzki Fram), cztery statuetki dla najlepszego piłkarza w kraju. Trzydziestosiedmioletni kapitan to godny zaufania piłkarz.

Duńczykiem grającym w kadrze Wysp Owczych jest Christian Holst. Jego kariera klubowa budzi na wyspach szacunek – 135 bramek w w ekstraklasie duńskiej i na jej zapleczu to znakomity wynik. W reprezentacji gra od 2003 roku – w 48 meczach zdobył sześć bramek. Jego kariera powoli się kończy – obecnie Holst gra w trzeciej lidze.

Pozycją, o którą wyspiarze zawsze byli spokojni, była bramka. I tak jest też w chwili obecnej. Grający w koszmarze Lecha Poznań, islandzkim Stjarnan, Gunnar Nielsen to bez wątpienia utalentowany zawodnik. 28-letni bramkarz spędził pięć lat w różnych angielskich klubach, zagrał nawet mecz w Premier League! 24 kwietnia 2010 roku zmienił kontuzjowanego Shaya Givena w bramce Manchesteru City w meczu przeciwko Arsenalowi Londyn, stając się pierwszym Farerem w historii ligi angielskiej. Na dłuższą metę nie potrafił jednak przebić się do składu, zdecydował się więc na transfer do mistrza Islandii.

O piłce – przyszłość

Napisać, że przyszłość piłki na Wyspach Owczych rysuje się w pięknych barwach byłoby przesadą. Przy takiej liczbie mieszkańców nie ma co liczyć na wielki sukcesy. Pozostanie się cieszyć z pojedynczych zrywów, jak mecz z Grecją.

Z optymizmem należy obserwować rozwijającą się karierę strzelca bramki w meczu z Grecją, młodej gwiazdy kadry i coraz bardziej znaczącego piłkarza duńskiego giganta (FC Kopenhaga), czyli Brandura Olsena. Dziewiętnastoletni rozgrywający wywalczył sobie miejsce w składzie swojej drużyny klubowej, szybko wyrasta też na lidera kadry. Czy pociągnie swój zespół do przodu i utrzyma go w czołowej setce rankingu? Obserwujmy i kibicujmy – bez folkloru futbol straciłby sporą część swojej magii.

Wyspy Owcze